2017’de Güneş Sistemi dışında yaşamın gelişmesi için en umut verici yerlerden biri olarak tanımlanan bir ötegezegen, daha da umut verici ve çok daha tuhaf bir hale geldi.
LHS-1140b adlı yabancı dünya, buzla kaplı küresel bir okyanus ve ev sahibi yıldızına sürekli bakan yaklaşık 4.000 kilometre (yaklaşık 2.500 mil) genişliğinde iris benzeri tek bir bölge ile bir ‘göz küresi’ gezegeni olma belirtileri gösteriyor.
Montreal Üniversitesi’nden astrofizikçi Charles Cadieux, “Şu anda bilinen tüm ılıman dış gezegenler arasında LHS-1140b, bir gün Güneş Sistemimizin ötesindeki yabancı bir dünyanın yüzeyinde sıvı su olduğunu dolaylı olarak doğrulamak için en iyi şansımız olabilir” diyor.
YÖRÜNGESİNİN TAMAMINI 25 GÜNDE TAMAMLIYOR
“Keşfi sadece birkaç yıl önce duyurulan LHS-1140b, Dünya’nın yaklaşık 1,73 katı yarıçapa ve 5,6 katı kütleye sahip; kendi gezegenimizden daha büyük ama yine de karasal bir dünya olarak kabul edilebilecek kadar küçük. Ayrıca yıldızına Dünya’dan çok daha yakın bir yörüngede dönüyor ve tüm yörüngesini 25 gün gibi kısa bir sürede tamamlıyor.
Eğer bu yıldız Güneş gibi olsaydı, yaşam için çok yakın olurdu. Bunun yerine soğuk, sönük, kırmızı bir cücedir – yani yıldız ile ötegezegen arasındaki mesafe, yaşanabilir bölge dediğimiz alanın tam ortasındadır. Bu, tüm yüzey suyunun donacağı kadar soğuk değil, ancak buharlaşıp yok olacağı kadar da yakın değil.
“GEZEGENİN SADECE ÖN YÜZÜ GÖRÜLEBİLİYOR”
Öyle olsa bile, yakınlık, ötegezegenin muhtemelen gelgit kilitli olduğu anlamına geliyor. Bu, dönme periyodunun yörünge periyoduyla aynı hizaya gelmesi ve böylece her zaman aynı tarafın yıldıza dönük olması anlamına gelir. Bu, Dünya ve Ay’da gördüğümüz ve Dünya’dan uzak tarafını asla göremememizin nedeni olan olguyla aynıdır.
Yaşanabilir bir bölgede olması, otomatik olarak yaşamı desteklemek için gerekli koşullara sahip olduğu anlamına gelmez. LHS-1140b’nin kimyası hakkında daha fazla bilgi edinmek için, eğer varsa, atmosferine bakmamız gerekiyor.
50 ışık yılından biraz daha yakın olan sistem, dış gezegen Dünya ile yıldız arasından geçerken ışığın nasıl değiştiği hakkında ayrıntılı bilgi toplayabileceğimiz kadar bize yakın. Yıldız ışığının bir kısmı atmosferden geçecek; bunu yaparken, bazı dalga boyları içerideki atomlar tarafından emilir veya güçlendirilir. Tam olarak hangi atomların iş başında olduğu, hangi dalga boylarının etkilendiğine bakılarak belirlenebilir.
UZMANLAR DÜNYANIN ATMOSFERİYLE KARŞILAŞTIRDILAR
Araştırmacılar bunu yaparak, Dünya’nın atmosferindeki baskın bileşen olan azotun varlığını geçici olarak tespit edebildiler.
Eğer LHS-1140b küçük bir Neptün gibi daha gaz halinde olsaydı, hidrojen bakımından daha zengin bir atmosfere sahip olurdu. Azotun varlığı ikincil bir atmosfere işaret ediyor – dış gezegenin doğumundan sonra oluşan bir atmosfer. Geçen yıl yayınlanan bir çalışmada ekip ayrıca LHS-1140b’nin yoğunluğunu ve yarıçapını birleştirerek yoğunluğunu hesapladı.
Santimetre küp başına 5,9 gramlık bir rakam elde ettiler. Bu, tamamen kayadan oluşan bir dünya için yeterince yoğun değildir; boyutu göz önüne alındığında, en uygun olanı ya bir mini-Neptün ya da okyanusla kaplı bir su dünyasıdır.
Mini-Neptün’ü elersek, geriye küresel bir okyanus dış gezegeni kalıyor. Gelgit kilitlenmesini hesaba katarsak, bu küresel okyanus düşündüğünüz gibi görünmeyebilir. Sürekli olarak yıldızdan uzağa bakan taraf donacak kadar soğuk olabilir.
Sadece yıldıza doğrudan bakan kısım çözülecek kadar sıcak olabilir ve bu da uzayda gezinen ürkütücü bir göz küresine benzeyen bir dünya ortaya çıkarır. Ancak bu kısım yüzeyde 20 santigrat dereceye (68 derece Fahrenheit) ulaşabilir – gelişen bir deniz ekosistemi için yeterince sıcak.
Bununla birlikte, bu yama yüzeyde 20 santigrat dereceye (68 Fahrenheit) ulaşabilir – gelişen bir deniz ekosistemi için yeterince sıcak.
BUGÜNE KADAR SAHİP OLDUĞUMUZ EN UMUT VERİCİ ADAY
Neler olup bittiğinden emin değiliz, ancak kendi gezegensel mahallemizin dışındaki egzotik bir yabancı ekosistem için bugüne kadar sahip olduğumuz en umut verici aday gibi görünüyor, bu yüzden o tuhaf (olası) göz küresine bakan çok daha fazlası olacağına bahse girebilirsiniz.
Montreal Üniversitesi’nden fizikçi René Doyon, “Ilıman bir gezegende Dünya benzeri bir atmosfer tespit etmek Webb’in yeteneklerinin sınırlarını zorluyor – bu mümkün; sadece çok fazla gözlem süresine ihtiyacımız var” diyor ve ekliyor: “Azot bakımından zengin bir atmosfere dair mevcut ipucu daha fazla veriyle doğrulanmayı bekliyor. LHS 1140b’nin bir atmosferi olduğunu doğrulamak için en az bir yıl daha, karbondioksiti tespit etmek için ise muhtemelen iki ya da üç yıl daha gözlem yapmamız gerekiyor.”
